توانبخشی سالمندان

توانبخشی: مجموعه ای است که اقداماتی هدفمند را ، در جهت قادرسازی شخص معلول، به منظور دست یابی به سطح نهایی توانایی و عملکرد جسمی، حسی، ذهنی روانی، اجتماعی و حفظ این توانایی ها انجام می دهد.

سالمند: به فردی اطلاق می شود که بیش از 60 سال سن داشته و به علت عوارض افزایش سن و تغییرات فیزیولوژیک نیاز به مراقبت و توانبخشی دارد.

از نظر سنی سه گروه سالمند جوان (70-60)، میانسال (80-71) و پیر (81سال به بالا) وجود دارد. همچنین از نظر میزان وابستگی به سه گروه سالمند مستقل، نیمه مستقل و وابسته تقسیم می شوند.

خدمات توانبخشی سالمندان:

1- مراقبت های پزشکی و پرستاری: به منظور کاهش عوارض ناشی از سالمندی، پیشگیری از ابتلا به بیماریهای دوران سالمندی ، درمان بیماریهای موجود.

2- توانبخشی سالمندان: مشتمل بر توانبخشی پزشکی، اجتماعی، حرفه ای و آموزشی: به منظور افزایش توانایی سالمندان در مقابله با عوارض سالمندی، سازگاری بیشتر با محیط ، حفظ حداکثر استقلال سالمند.

الف) توانبخشی پزشکی: خدمات پزشکی ، فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، بینایی سنجی ، پرستاری، در جهت ارتقاء کیفیت زندگی سالمند به صورت تیمی.

ب) توانبخشی حرفه ای: کشف وتقویت توانمندیهای حرفه ای سالمندان در جهت ارتقاء عملکرد ذهنی و جسمی و اجتماعی آنان

ج) توانبخشی اجتماعی: خدمات مددکاری جهت افزایش سازگاری اجتماعی و حل مشکلات اجتماعی

د) توانبخشی آموزشی: ارائه اصول زندگی سالم برای سالمندان مانند مراقبتهای شخصی، پیشگیری از عوارض سالمندی، پرهیز از رفتارهای پرخطر، تغذیه سالم و هنر درمانی به افراد سالمند و خانواده های آنها

طرح توانبخشی سالمندان مبتنی برجامعه(CBR):

با توجه به اینکه اجرای برنامه های توانبخشی سالمندان با رویکرد مشارکتی و حضور فعال معلول و خانواده وی در برنامه های توانبخشی و مبتنی برجامعه بودن برنامه ها، اثربخشی آنها را تکمیل می نماید، مشارکت فرد معلول، خانواده و جامعه محلی و ملی یکی از اصول مهم در توانبخشی معلولین می باشد.

همچنین با توجه به نقش مهم و مؤثر آموزش همگانی در تمامی سطوح توانبخشی و افزایش اطلاع رسانی و آگاه سازی فرد معلول، خانواده و جامعه (دولتهای محلی و منطقه ای و ملی و سازمانهای غیردولتی ، متخصصین و…) در درمان و توانبخشی گروههای مختلف معلولین، می توان به این نتیجه دست یافت که دستیابی امل به اهداف والای توانبخشی میسر نیست مگر در سوای اجرای توانبخشی مبتنی بر جامعه که یکی از رویکردهای نوین و در حال اجرا در تمامی برنامه های توانبخشی می باشد

توانبخشی حرکتی

نقش ورزش در سالمندان:

انواع ورزش هایی كه برای توانبخشی سالمندان مفید است:

در زیر به ورزشهایی كه برای توانبخشی سالمندان می تواند مفید باشد ذكر شده و در مورد هر یك به مختصر توضیح داده شده است..)

راه رفتن : بهترین ورزشی که برای توانبخشی سالمندان توصیه می گردد، پیاده رویست. در هوای آزاد حداقل 20 دقیقه با سرعت پنج كیلومتر (سرعت متوسط) در ساعت دو بار در روز بهترین و آسان ترین ورزش هاست و باعث تسریع جریان خون و تغذیه سلول های مغزی می شود.

شنا: در آب گرم ورزش مفرح و لذت بخشی است و به حفظ دامنه حركتی مفاصل و طول طبیعی عضلات كمك می كند و گردش خون را بهبود می بخشد.

دوچرخه سواری: برای فعالیت تمام بدن دوچرخه سواری ورزش مفیدی برای توانبخشی سالمندان است ولی آن دسته از افراد سالمند كه مشكل زانو دارند باید از آن اجتناب كنند یا از دوچرخه های ثابت استفاده كنند و زین آن را طوری تنظیم كنند كه زانو كمتر خم شود.

گلف: ورزش خوب و متناسب برای توانبخشی سالمندان است.

ورزش های تنفسی: یكی از مهمترین ورزشها است. با ورزش های تنفسی، ظرفیت تنفسی فرد افزایش می یابد و اكسیژن بیشتری وارد ریه ها می شود كه به جذب هموگلوبین خون گردیده به سلول ها می رود و در نتیجه سلول ها از اكسیژن و تغذیه كافی بهره مند می گردد

یوگا: ازجمله ورزشهایی است كه موجب تقویت جسم و روان می گردد. یوگا نیازی به فعالیت و حركت زیاد بدن ندارد، در واقع نوعی حركت و نرمش است كه در حالت سكون و آرامش صورت می گیرد و موجب نیرو بخشیدن به عضلات و مفاصل و اعصاب و ارگانهای داخلی می شود با این ورزش دستگاه گردش خون كمك می كند تا اكسیژن مورد نیاز سلول ها به اندازه كافی به وسیله جریان خون در دسترس آنها قرار گیرد تا سوخت و ساز بدن به خوبی انجام شود.

ورزش بدن سازی: انجام یك سری حركات در حفظ قدرت و استقامت بدنی مفید است.

( نكته : منظور از بدن سازی كار با وزنه های سنگین نمی باشد.)

فعالیت هایی نظیر چمن زنی و باغبانی باعث بهبود جریان خون شده و در روحیه سالمندان بسیار تاثیر گذار است.

توانبخشی حرکتی سالمندان با فیزیوتراپی و کاردرمانی:

فیزیوتراپی و کاردرمانی شاخه ای از علم پزشکی هستند که هدف از آنها استفاده از روش های فیزیکی غیر تهاجمی (بدون آسیب به بافت مانند آنچه در عمل جراحی با شکافتن بافت انجام میشود) برای بهتر کردن کارکرد سیستم حرکتی فرد و رساندن آن به وضعیت قبل از بیماری است. البته محدوده فعالیت فیزیوتراپی بیش از فقط سیستم حرکتی است.

فیزیوتراپی درمان هایی فیزیکی هستند که برای توانبخشی سالمندان بر روی عضلات، استخوان ها و مفاصل انجام می گیرد. مانند کمک به درمان کمردرد، دردهای مفاصل، آسیب های ورزشی و بهبود سریعتر و بهتر سیستم حرکتی بعد از اعمال جراحی که روی آن انجام میشود

فیزیوتراپی درمان های فیزیکی را برای بهبود کارکرد سیستم تنفسی انجام میدهد مانند کمک به درمان آسم، برونشیت و آمفیزم فیزیوتراپی درمان فیزیکی را برای بهبود مشکلات سیستم عصبی انجام میدهد مانند کمک به درمان ضربات وارده به سر، سکته مغزی، آسیب های نخاع، پارکینسون، ام اس و یا بازپروری بیمار بعد از جراحی مغز.

کاهش درد:

به منظور کاهش درد های عضلانی یا مفاصل فیزیوتراپیست افراد علی الخصوص سالمندان می تواند از مدالیته های درمانی مانند TENS,US,IR,ICE و Hot pack و یا از روش های دستی بهره ببرد.

افزایش یا نگهداری دامنه حرکتی مفاصل:

بی حرکتی در مفاصل منجر به کاهش دامنه حرکتی و یا deformity آنها شود.برای جلوگیری از کاهش دامنه حرکتی تمام مفاصل به صورت جداگانه و یا به صورت همزمان در دامنه کامل مفصل حرکت داده شوند.این حرکات می توانند به صورت passive و یا active باشد.همچنین قرار دادن سالمند در پوزیشن های صحیح از deformity مفاصل جلوگیری می کند.

افزایش قدرت عضلات و یا جلوگیری از آتروفی:

در صورتی که عضله فعالیتی نداشته باشد مستعد آتروفی است.به این منظور ما باید تمریناتی را طراحی کنیم که سالمند بتواند به طور ارادی همه ی عضلات خود را منقبض کند.در صورتی که عضلات ضعیف باشند و یا در صورت ابتلا به بیماری هایی که منجر به آتروفی عضلات می شوند استفاده از تحریکات الکتریکی مانند FES و فارادیک هم می تواند مفید باشد.

تصحیح gait:

بیشتر مربوط می شود به تمرینات و آموزش هایی به منظور بهبود راه رفتن و بالابردن توانبخشی سالمندان

بهبود بالانس:

در این حالت هدف اصلی ما جلوگیری از افتادن سالمند است که معمولا با شکستگی همراه است.برای بهبود بالانس از تمرینات تعادلی استفاده می کنیم.

بهبود سبک زندگی:

فیزیوتراپیست با بررسی فعالیت های روزمره سالمند نقاط ضعف او را پیدا کرده و با تکنیک های مختلف در جهت بهبود فعالیت ها تلاش می کند.

جلسات فیزوتراپی حداقل دو روز در هفته انجام می شود و فیزیوتراپیست ابتدا سالمند را ارزیابی می کند و سپس با توجه به نیاز سالمند برنامه فیزیوتراپی را طراحی می کند

کاردرمانی چیست:

بطور خلاصه تمامی افرادی که به علت مشکل یا مشکلاتی لازم است تحت درمان گیرند تا به استقلال در عملکردهای مورد نظر برسند تحت این روش درمانی قرار می‌گیرند. مشکلات این افراد دامنه وسیعی را دربرمی‌گیرد و می‌تواند حاصل یک صدمه، یا تصادف باشد یا ناشی از بیماری جسمی، اختلال عاطفی، تعارضات و فشارهای روانی و یا حتی تأخیر در رشد و یا اختلالات مادرزادی. این بیماران به تمام گروه‌های سنی از نوزادان، کودکان و … تا سالمندان می‌توانند تعلق داشته باشند که از دوره کوتاه مدت مراقبت در دوران حاد بیماری تا توانبخشی در دوره‌های تطابقی طولانی مدت را شامل می‌شود.